18 sierpnia 2023

Badania dla kobiet w każdym wieku

Doktor nauk o zdrowiu
5 min.
Badania profilaktyczne warto wykonywać w każdym wieku, by nie przeoczyć drobnych problemów ze zdrowiem i zadziałać zanim staną się one poważne. Zalecane badania różnią się w zależności od wieku oraz stanu zdrowia kobiety. Te, które rekomenduje się dwudziestolatce, stanowią podstawę dla badań w kolejnych latach życia. Wraz z wiekiem należy pamiętać o kolejnych badaniach, które pozwolą na wczesne wykrycie chorób lub zastosowanie działań zapobiegających, aby móc jak najdłużej cieszyć się dobrym zdrowiem.
Badania dla kobiet w każdym wieku

Spis treści:

  1. Badania profilaktyczne po 20. roku życia
  2. Badania profilaktyczne po 30. roku życia
  3. Badania profilaktyczne po 40. roku życia
  4. Badania profilaktyczne po 50. roku życia
  5. Badania ogólne dla kobiet w każdym wieku

 

Badania profilaktyczne po 20. roku życia

Do standardowych badań, które zalecane są pacjentkom, należą morfologia i badanie ogólne moczu. Badania te powinno wykonywać się nie rzadziej niż co 2–3 lata. Warto też pamiętać o wykonaniu lipidogramu, który służy do wczesnego wykrycia zaburzeń gospodarki lipidowej i pomiaru stężenia cholesterolu całkowitego, ale także frakcji LDL i HDL oraz trójglicerydów. Negatywny wynik badania umożliwi podjęcie działań zapobiegawczych, takich jak zmiana trybu życia w celu uniknięcia chorób sercowo-naczyniowych. 

Minimum raz w roku należy wykonywać pomiary ciśnienia tętniczego oraz kontrole stomatologiczne. Regularnie (raz w miesiącu) powinno się oglądać swoją skórę, w celu szybkiej identyfikacji znamion. Nie można zapominać o badaniu RTG klatki piersiowej – raz na 5 lat. 

W przypadku pań bardzo ważne są badania ginekologiczne, podczas których pobierany jest wymaz do kontroli cytologicznej. Badania należy rozpocząć 3 lata po inicjacji seksualnej, a od 25 do 29 roku życia wykonywać cytologię zwykłą co 3 lata lub częściej, jeśli istnieją takie wskazania. 

Co miesiąc należy wykonywać samodzielne badanie piersi, pamiętając, że najlepiej robić to pomiędzy 6 a 9 dniem cyklu menstruacyjnego. Trzeba jednak pamiętać o badaniu piersi przez lekarza podczas wizyty ginekologicznej i USG piersi nie rzadziej niż co 3 lata.

 

Badania profilaktyczne po 30. roku życia

Co 2–3 lata należy badać morfologię i wykonywać badanie ogólne moczu. Nadal ważny jest także lipidogram (cholesterol całkowity, LDL, HDL oraz triglicerydy), o którym trzeba pamiętać co 3–5 lat lub częściej, jeśli są takie zalecenia lekarskie. Lipidogram ma duże znaczenie u kobiet, u których w wywiadzie stwierdzono, że rodzice lub dziadkowie chorowali na schorzenia układu krążenia. Badanie zalecane jest także paniom z nadwagą

Ważne są także regularne pomiary ciśnienia tętniczego oraz kontrole stomatologiczne (minimum raz w roku). Regularnie (raz w miesiącu) należy oglądać swoją skórę, w celu szybkiej identyfikacji znamion. Ponadto należy pamiętać o badaniu RTG klatki piersiowej oraz o kontroli wzroku u okulisty i badaniu dna oka – raz na 5 lat. Okres ten nie dotyczy osób z wadą wzroku, które powinny być pod stałą kontrolą lekarza.

W tym wieku również bardzo ważne są regularne badania ginekologiczne, a w szczególności cytologia oraz USG transwaginalne. Te badania są podstawą w rozpoznawaniu wczesnych zmian w obrębie układu rozrodczego kobiety. W dalszym ciągu panie powinny pamiętać o regularnym samobadaniu piersi oraz USG piersi nie rzadziej niż co 3 lata.

 

Badania profilaktyczne po 40. roku życia

U osób w średnim wieku zmienia się nieco profil badań, ponieważ w tym czasie bardzo często zaczynają się rozwijać różne choroby, takie jak: nowotwory, cukrzyca czy choroby serca. U kobiet po 40 roku życia ocenia się tak zwane ryzyko sercowo-naczyniowe (ryzyko wystąpienia zgonu z powodu chorób układu krążenia), które jest niezbędne do wdrożenia działań profilaktycznych. W kontekście badań krwi ważne są oczywiście nadal badania podstawowe, takie jak morfologia, badanie ogólne moczu, badanie poziomu hormonów tarczycy, a także lipidogram, który pozwala na ocenę stężenia cholesterolu całkowitego, cholesterolu HDL i LDL, a także triglicerydów. 

Ważne są także pomiary ciśnienia tętniczego oraz kontrole stomatologiczne. Regularnie (raz w miesiącu) należy oglądać swoją skórę, w celu szybkiej identyfikacji znamion. Ponadto należy pamiętać o badaniu RTG klatki piersiowej – raz na 5 lat (w przypadku palenia tytoniu – raz na rok) oraz o kontroli wzroku u okulisty (badanie dna oka i ciśnienia śródgałkowego – raz na 2 lata). Osoby z wadą wzroku powinny wykonywać badania zgodnie ze wskazaniami lekarza. Raz na 2-3 lata należy również wykonać badanie EKG (elektrokardiogram).

Powyżej 45 roku życia zaleca się co 3 lata wykonywać badania przesiewowe w kierunku cukrzycy, czyli sprawdzać stężenie glukozy na czczo. 

W tym wieku panie powinny pamiętać o corocznych badaniach ginekologicznych, regularnym badaniu piersi nie tylko przez lekarza, ale także za pomocą USG oraz badania USG transwaginalnym. W dalszym ciągu bardzo ważne jest samodzielne wykonywanie badania piersi, między 6 a 9 dniem cyklu menstruacyjnego.

 

Badania profilaktyczne po 50. roku życia

Po 50 roku życia rozszerza się profil badań diagnostycznych. Nie oznacza to absolutnie rezygnacji z dotychczasowych badań. Morfologia, glukoza, badanie poziomu hormonów tarczycy oraz badanie moczu stanowią absolutną podstawę. Ponadto ocenia się tzw. ryzyko sercowo-naczyniowe, czyli ryzyko wystąpienia zgonu z powodu chorób układu krążenia, takich jak udar mózgu. Kolejnym niezwykle istotnym badaniem jest lipidogram, który pozwala na ocenę stężenia cholesterolu całkowitego, cholesterolu HDL i LDL, a także triglicerydów.

Ważne są także regularne pomiary ciśnienia tętniczego oraz kontrole stomatologiczne. Raz w miesiącu należy oglądać swoją skórę w celu szybkiej identyfikacji znamion. Ponadto należy pamiętać o badaniu RTG klatki piersiowej – raz na 5 lat (w przypadku palenia tytoniu raz na rok) oraz o kontroli wzroku u okulisty. Co roku należy również wykonać badanie EKG (elektrokardiogram).

Panie powinny pamiętać o corocznych badaniach ginekologicznych i badaniu piersi przez lekarza, a ponadto o wykonywaniu cytologii oraz USG transwaginalnego. Oczywiście nadal bardzo ważne jest samodzielne wykonywanie badania piersi, między 6 a 9 dniem każdego cyklu. Do tego należy pamiętać o mammografii – raz na 2 lata. Jeśli występują predyspozycje genetyczne, badanie trzeba powtarzać co roku. 

U pań po 50 roku życia zaleca się również ocenę ryzyka złamań. Jeśli jej wynik jest nieprawidłowy, pacjentkę kwalifikuje się do dalszej diagnostyki osteoporozy (badanie densytometryczne), dzięki któremu lekarz uzyskuje informacje na temat gęstości kości pacjentki. 

Po 50 roku życia należ pamiętać o wykonaniu badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego. Kolonoskopia, czyli badanie endoskopowe jelita grubego, podczas którego możliwe jest odnalezienie bezobjawowych jeszcze zmian i ich usunięcie. Takie postępowanie pozwala zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka jelita grubego nawet o 60-90%.

 

Badania ogólne dla kobiet w każdym wieku

 

  • Ogólne badanie moczu: Testowi poddawana jest próbka moczu dostarczonego przez pacjentkę. Na jej podstawie wywnioskować można, jak przebiega praca nerek, ale też czy swoje funkcje prawidłowo spełnia układ moczowy oraz wątroba. Badanie moczu jest często zlecane przez lekarzy ze względu na jego uniwersalność. Nieprawidłowe wyniki sugerują też występowanie chorób układowych i cywilizacyjnych (otyłość, cukrzyca, nadciśnienie).  

 

  • Morfologia pełna: Stanowi ona badanie składu krwi z wyszczególnieniem dodatkowych frakcji elementów morfotycznych. W odróżnieniu od podstawowej morfologii krwi poznamy tu dokładną ilościową zawartość poszczególnych grup leukocytów we krwi. Morfologia pełna ułatwia wykrywanie infekcji, stanów zapalnych, anemii, problemów z krzepliwością, białaczki czy problemów z odpornością. 

 

  • Badanie OB: Badanie, które najczęściej wykonywane jest razem z morfologią krwi. Dzięki pomiarom Odczynu Biernackiego stwierdzić można stany zapalne oraz prawdopodobieństwo wystąpienia chorób autoimmunologicznych bądź nowotworów. 

 

  • Badanie glukozy: Stężenie glukozy we krwi, które nie mieści się w normie, to często wskaźnik cukrzycy, ale też możliwych zaburzeń pracy nadnerczy i przysadki mózgowej. W niektórych przypadkach wiąże się z nietolerancją glukozy lub obecnością guza insulinowego. 

 

  • Pomiar elektrolitów: Jony obecne w osoczu krwi to źródło danych na temat gospodarki elektrolitowej organizmu. Nieprawidłowe stężenie elektrolitów takich jak sód i potas może przyczyniać się do złego samopoczucia, drażliwości, osłabienia, zaparć czy obrzęków.

 

  • Lipidogram: Badanie poziomów cholesterolu i trójglicerydów jest ważne ze względu na możliwość oceny gospodarki tłuszczowej organizmu. Na podstawie testów krwi jesteśmy w stanie określić ryzyko miażdżycy i jej konsekwencji, w tym udaru lub zawału serca. 

 

  • Pomiar ALT: Badanie poziomu aminotransferazy alaninowej (ALT), czyli enzymu związanego z wątrobą, umożliwia wykrycie marskości wątroby, żółtaczki, stanów zapalnych czy choroby Wilsona. 

 

  • Pomiar AST: Enzym aminotransferaza asparginowa (AST) to druga obok ALT próba wątrobowa, którą dobrze jest wykonać w ramach badań ogólnych dla kobiet. Wykroczenie poza normy może świadczyć o chorobach wątroby takich jak zapalenie wirusowe wywołane przez HBV lub HCV. 

 

  • Stężenie mocznika: Test krwi pod kątem mocznika to jedno z badań skoncentrowane na analizie stanu nerek. 

 

  • Badanie poziomu kreatyniny: Kreatynina to kolejny obok mocznika wskaźnik sprawności nerek. Zazwyczaj sprawdza się jej poziom w surowicy krwi lub w moczu. 

 

  • Badanie stężenia kwasu moczowego: Monitorując stężenie kwasu moczowego we krwi, można zdiagnozować schorzenia takie jak kamica moczowa i dna moczanowa. 

 

  • Badanie TSH: Jednym z hormonów ważnych w diagnostyce zdrowotnej kobiet jest TSH. Produkuje go przysadka mózgowa, aczkolwiek jego wpływ jest kluczowy w kontekście tarczycy. Niewłaściwy poziom TSH może wiązać się z niedoczynnością lub nadczynnością tarczycy, a jego badanie jest istotne w procesie diagnostycznym problemów z płodnością. 

 

Wszystkie kobiety, nie rzadziej niż co 3 lata, powinny dokonywać pomiaru masy ciała w celu wyliczenia wskaźnika masy ciała (BMI) oraz pomiaru obwodu pasa. Wyliczenie BMI może być przydatne w ustaleniu ilości tłuszczu w organizmie czy stwierdzenia nadwagi lub otyłości.

Niezależnie od wieku, co miesiąc kobiety powinny oglądać skórę w celu szybkiej identyfikacji nowych lub zmieniających się znamion. Nie wolno zapominać również o corocznych szczepieniach przeciwko grypie oraz o uzupełnieniu szczepień obowiązkowych. Do 26 roku życia lub przed pierwszym kontaktem seksualnym, warto zaszczepić się przeciwko HPV (wirusowi brodawczaka ludzkiego). Należy podkreślić, że szczepienie po tym okresie również może ochronić, jeśli wcześniej nie doszło do ekspozycji na wirusa HPV.

Codziennie należy pamiętać o zasadach zdrowego stylu życia oraz ryzyku wynikającym z palenia tytoniu, picia alkoholu, czy używania innych substancji psychoaktywnych. Niezmiernie istotna jest aktywność ruchowa, dostosowana do sylwetki i trybu życia. Bardzo ważne jest też spożywanie regularnych posiłków, bogatych w warzywa i owoce oraz wypijanie odpowiedniej ilości wody.

Źródła

  1. http://onkologia.org.pl/nowotwory-piersi-kobiet/.
  2. Dyzmann-Sroka A, Trojanowski M, Dlaczego polki nie robią badań profilaktycznych? Nowiny Lekarskie 2012, 81, 3, 258–264.
  3. Dyzmann-Sroka A, Trojanowski M, Kaźmierczak D, Czy warto organizować w Polsce akcje profilaktyczne? Nowiny Lekarskie 2012, 81, 3, 244.
  4. ABC RAKA PIERSI, Wielkopolskie Centrum Onkologii, 2020.
  5. http://vaccine schedule.ecdc.europa.eu/Pages/Scheduler.aspx/. 
  6. World Health Organization. Comprehensive cervical cancer control: a guide to essential practice. WHO, Geneva 2014: 99-115.
  7. Augustynowicz A, Bojar I, Borowska M, Bobiński K, Czerw A, Self-government HPV vaccination programmes in Poland, 2009–2016, Annals of Agricultural and Environmental Medicine, 2019.
  8. https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/hpv/?str />/.
  9. https://www.gov.pl/web/zdrowie/profilaktyka-raka-jelita-grubego/.
  10. Śliwczyński A, Rzeźnicki A, Czeleko T, et al. Chorobowość oraz finansowanie terapii nowotworów w Polsce w latach 2002–2011 według danych Narodowego Funduszu Zdrowia. Nowotwory. Journal of Oncology. 2014; 64(2): 109–118.
  11. https://www.zwrotnikraka.pl/rak-jelita-grubego-dieta/.
  12. http://www.phie.pl/pdf/phe-2013/phe-2013-2-166.pdf/.
  13. https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=218364/.
  14. Bielawska-Batorowicz E.: Zagadnienia psychosomatyczne i psychosocjalne, [w:] Komorowska A., Walczak L.M. (red.): Ginekologia wieku rozwojowego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1991, 392–399.