04 lutego 2021

Wirus HPV – co trzeba o nim wiedzieć?

Biuro Medyczne PZU Zdrowie
Czy wiesz, że ponad 80% osób w ciągu swojego życia chociaż raz nabędzie infekcję wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV)? Zakażenie w obrębie błon śluzowych może przejść w stan przewlekły, co znacząco zwiększa ryzyko zachorowania między innymi na raka szyjki macicy, który co roku w samej Polsce jest przyczyną śmierci ponad 1600 kobiet. HPV zwiększa również u obojga płci ryzyko zachorowania na raka okolic głowy i szyi oraz odbytu, a u mężczyzn – na raka prącia.
wirus HVP

Spis treści:

Co to jest HPV
Jakie są typy wirusa
Jak można zakazić się HPV
Czynniki, które zwiększają ryzyko zakażenia wirusem
Jakie choroby wywołuje HPV
Czy istnieje szczepionka na raka
Czy po szczepieniu nie grozi nam już nowotwór

Co to jest HPV

HPV (ang. human papilloma virus) to wirus brodawczaka ludzkiego należący do  wirusów kodujących swój materiał genetyczny za pomocą DNA. Jest szeroko rozpowszechniony w społeczeństwie, a zakażenia przenoszą się drogą bezpośredniego kontaktu skóry lub śluzówek ze zmianami chorobowymi u innej osoby (m.in. poprzez  kontakty seksualne) albo z zanieczyszczonymi przedmiotami. Zakażenie pierwotne w obrębie układu rozrodczego dotyczy z reguły osób młodych, niedługo po inicjacji seksualnej, pomiędzy 20 a 25 rokiem życia. 

Jakie są typy wirusa

Do tej pory wyodrębniono ponad 200 różnych typów wirusa. Można je podzielić na dwie zasadnicze grupy, biorąc pod uwagę ich potencjał onkogenny, czyli zdolność do wywołania procesu nowotworowego. 

  • Typy onkogenne to m.in. HPV 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59; 
  • Typy nieonkogenne to m.in. HPV 6, 11, 42, 43, 44, 53. 

Jak można zakazić się HPV

Zakażenie może nastąpić: 

  • bezpośrednio np. poprzez kontakt seksualny z zakażoną osobą lub styczność ze zmianami skórnymi 
  • pośrednio, np. przez kontakt z powierzchnią lub przedmiotami zanieczyszczonymi materiałem zawierającym wirusa. 
  • Zdecydowana większość zakażeń typami onkogennymi (związanymi z nowotworami) nabywana jest drogą seksualną. 

Czynniki, które zwiększają ryzyko zakażenia wirusem to:

  • liczni partnerzy seksualni 
  • mikrourazy błon śluzowych dróg płciowych, związane ze stosunkami seksualnymi (ryzyko zwiększają duża częstotliwość i bardziej urazowe techniki współżycia)  
  • stany zapalne w obrębie układu moczowo-płciowego

Najczęściej zakażenie HPV przebiega bezobjawowo i ulega samowyleczeniu. Część zakażeń typami onkogennymi może jednak przechodzić w fazę przewlekłą i prowadzić do rozwoju zmian nowotworowych. Ryzyko transformacji nowotworowej wzrasta, jeśli osoba zakażona pali papierosy, jest niedożywiona lub cierpi na niedobór odporności. U kobiet do czynników ryzyka zaliczana jest również wieloletnia antykoncepcja hormonalna i liczne porody siłami natury. 

Jakie choroby wywołuje HPV

Zakres schorzeń, które są powiązane przyczynowo z zakażeniem HPV jest szeroki. Poza wspomnianym wcześniej zakażeniem bezobjawowym HPV może również powodować łagodne, z reguły niegroźne zmiany takie jak: 

  • brodawki zwykłe - liczne niewielkie grudki w kolorze skóry o nierównej powierzchni, zlokalizowane na palcach rąk i w okolicy paznokci, 
  • brodawki stop - zlokalizowane z reguły na podeszwach, w kolorze skóry, o szorstkiej powierzchni, mogące w głębsze warstwy skóry, wywołując ból 
  • brodawki płaskie - występujące głównie u osób młodych, lekko uwypuklone, o gładkiej powierzchni, zwykle zlokalizowane na twarzy, grzbietowych powierzchniach dłoni, zgięciach łokciowych i dołach podkolanowych 
  • kłykciny kończyste - brodawki płciowe, o zróżnicowanej formie - od gładkich guzków do dużych uszypułowanych zrogowaciałych zmian o kalafiorowatej strukturze
  • brodawczaki dróg oddechowych. 

Zmiany nienowotoworowe spowodowane przez HPV to problem nie tylko estetyczny – kłykciny kończyste lokalizujące się w okolicy krocza i zewnętrznych narządów płciowych mogą być źródłem silnego krwawienia przy przypadkowym uszkodzeniu, a brodawczaki dróg oddechowych - zwykle występujące u noworodków zakażonych podczas porodu siłami natury – mogą spowodować u dziecka groźne zaburzenia oddychania czy kłopoty z przełykaniem.

Zmiany łagodne wywoływane są przez nieonkogenne typy wirusa, najczęściej przez HPV 6 i 11. 

Typy onkogenne HPV mogą wywoływać zmiany przednowotworowe oraz nowotworowe okolic płciowych: szyjki macicy, sromu, pochwy, odbytu i członka, a także głowy i szyi. Za te zmiany najczęściej odpowiedzialne są typy 16, 18, 31 i 45. 

Czy istnieje szczepionka na raka

Istnieją szczepionki, m.in. ta przeciwko zakażeniom HPV czy ta przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B, znacząco zmniejszające prawdopodobieństwo wystąpienia określonych nowotworów, rozwijających się w związku z przewlekłym zakażeniem danym wirusem. Nie ma jednak uniwersalnej szczepionki chroniącej przed wszystkimi nowotworami, ani nawet przed każdym rodzajem nowotworu jednego narządu. Na rynku dostępne są 3 rodzaje szczepionek przeciw zakażeniom HPV. Każda z nich zabezpiecza przed zakażeniem HPV typ 16 oraz 18, które są najczęściej wykrywanymi w nowotworach typami onkogennymi, powodującymi między innymi rozwój nowotworów okolic płciowych oraz głowy i szyi. Zakażenia tymi dwoma typami HPV odpowiadają za około 70% przypadków raka szyjki macicy. 

W Polsce szczepienia przeciwko HPV znajdują się na liście szczepień zalecanych. Najlepiej zaszczepić się już na kilka lat przed rozpoczęciem współżycia płciowego – WHO wskazuje wiek 9-14 lat jako optymalny dla przyjęcia szczepionki, zarówno dla dziewcząt jak i dla chłopców. Kobiety, już wcześniej aktywne seksualnie, przed szczepieniem powinny wykonać badanie cytologiczne, aby wykluczyć obecność zmian w szyjce macicy. Jednak wskazane jest zaszczepienie także osób po przebytym zakażeniu HPV– zakażenie jednym typem nie zapewnia ochrony przed pozostałymi, a dodatkowe zakażenie kolejnym typem może nasilić tempo progresji zmian. 

Czy po szczepieniu nie grozi nam już nowotwór

Szczepionki skutecznie chronią przed określonymi typami wirusa. Należy pamiętać, że nawet po kompletnym szczepieniu wciąż jesteśmy podatni na rozwój chorób związanych z innymi typami HPV nieobjętymi szczepionką. Zaszczepienie się nie daje nam wobec tego 100% bezpieczeństwa, ale w bardzo dużym stopniu zmniejsza ryzyko zachorowania. W związku z tym, że szczepionki nie chronią przed wszystkimi typami onkogennymi HPV, każda osoba zaszczepiona powinna wciąż dbać o przeprowadzanie regularnych badań kontrolnych. Kobiety powinny pamiętać o badaniach przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy, czyli wykonywać regularnie cytologię. Wszyscy, bez względu na płeć, powinni jak niezwłocznie konsultować z lekarzem niepokojące objawy, np. długo utrzymujące się zmiany skórne i śluzówkowe, nieprawidłowe krwawienia, przewlekły kaszel i chrypkę.