15 listopada 2021

Krew pępowinowa lekarstwem na wiele chorób

Ciąża to czas wielu zmian w życiu każdego rodzica, czas oczekiwań, a przede wszystkim czas decyzji. Jednym z ważniejszych dylematów dla rodziców jest możliwość pobrania i bankowania krwi pępowinowej. Jest to nieoceniony skarb, który w przyszłości może uratować życie urodzonego dziecka lub jego rodzeństwa.

Czym jest krew pępowinowa 

15 listopada przypada Światowy Dzień Krwi Pępowinowej (World Cord Blood Day). To okazja, aby bliżej przyjrzeć się zastosowaniu krwi pępowinowej w medycynie. Jest to krew, która pozostaje w pępowinie i łożysku po porodzie i odpępnieniu dziecka. Znajdują się w niej cenne komórki macierzyste, które wykazują wyższą skuteczność w leczeniu niż komórki macierzyste pozyskane od dorosłych dawców np. ze szpiku kostnego. Komórki te charakteryzują się dużym potencjałem proliferacyjnym – posiadają dużą zdolność do namnażania się po przeszczepie. Mogą być wykorzystywane zarówno do przeszczepów autologicznych (wtedy dawca jest biorcą pobranych komórek) jak i allogenicznych (biorca dostaje komórki od innej osoby, np. przeszczepy rodzinne). Z krwi pępowinowej można wyizolować 3 rodzaje komórek macierzystych:

  • hematopoetyczne,
  • mezenchymalne,
  • małe podobne do embrionalnych (VSEL)

Gdzie możemy wykorzystać komórki macierzyste?

Należy pamiętać, że wciąż trwają badania nad wykorzystaniem komórek macierzystych. Oto niektóre schorzenia, w których są wykorzystywane jako element terapii:

  • Ostre białaczki - szpikowa (AML), limfoblastyczna (ALL), małozróżnicowana, bifenotypowa.
  • Białaczki przewlekłe - szpikowa (CML), młodzieńcza postać przewlekłej białaczki szpikowej (JCML), młodzieńcza postać białaczki mielomonocytowej (JMML), Pierwotna Przewlekła białaczka limfocytowa (CLL).
  • Zespół mielodysplastyczny - niedokrwistość oporna na leczenie (RA), niedokrwistość oporna na leczenie z obecnością pierścieniowatych syderoblastów (RARS), niedokrwistość oporna na leczenie z nadmiarem blastów (RAEB), niedokrwistość oporna na leczenie z nadmiarem blastów w okresie transformacji (RAEB-T), przewlekła białaczka mielomonocytowa (CMML).
  • Choroby spowodowane defektem komórki macierzystej - ciężka niedokrwistość aplastyczna, nocna napadowa hemoglobinuria (PNH), Niedokrwistość Fanconiego.
  • Zespoły mieloproliferacyjne.
  • Zespoły rozrostowe układu chłonnego - chłoniakinieziarnicze, ziarnica złośliwa nadpłytkowość, białaczka prolimfocytowa.
  • Choroby związane z zaburzeniami lub brakiem funkcji enzymów.
  • Dziedziczne anomalie krwinek czerwonych - aplazja czysto czerwonokrwinkowa, niedokrwistość sierpowatokrwinkowa, talasemia beta.
  • Dziedziczne zaburzenia układu odpornościowego.
  • Dziedziczne zaburzenia krwinek płytkowych.
  • Choroby komórek plazmatycznych - szpiczak mnogi, białaczka plazmocytowa, makroglobulinemia Waldenströma.
  • Inne nowotwory złośliwe - mięsak Ewinga, rak piersi, rak nerki, neuroblastoma (zwojak zarodkowy).

Procedura pobrania krwi pępowinowej

Sama procedura pobrania krwi pępowinowej jest prosta i nieinwazyjna. Zajmuje się tym specjalnie przeszkolona położna zaraz po odpępnieniu dziecka. Cały proces przebiega sprawnie i zajmuje tylko kilka minut. Krew pępowinową można pobrać zarówno w sali porodowej jak i w sali cięć cesarskich. W chwili obecnej krew pępowinową możemy pobrać z samej pępowiny lub z popłodu (łożyska i pępowiny) w zależności na jaki pakiet zdecydują się rodzice. Komórki macierzyste są przechowywane w ciekłym azocie w temperaturze -196 ⁰ C przez nieokreślony długi czas. 

W trakcie pobrania, w jednej porcji krwi pępowinowej znajduje się ok. 1 miliarda komórek. Taka ilość wystarcza do wykorzystania w terapii u pacjenta ważącego ok. 40-50 kg. 

W przypadku gdy pacjent waży więcej, wykorzystuje się np. 2 jednostki krwi pępowinowej lub łączy się komórki pobrane z krwi i szpiku. W związku z rozwojem medycyny w najbliższych latach wejdą do użycia technologie namnażania komórek. Dzięki temu nie będzie mowy o  ograniczeniu ilościowym.

Banki krwi pępowinowej

Warto pamiętać, że  decyzję o pobraniu krwi pępowinowej w trakcie porodu, należy podjąć odpowiednio wcześniej. 

Obecnie na rynku polskim jest do wyboru kilka banków krwi. Różnią się one między sobą ofertą cenową oraz proponowanymi pakietami. W wersji podstawowej pobierana jest sama krew z pępowiny, można również pobrać z popłodu oraz dodatkowo zdeponować sznur pępowiny. Najlepiej przed podjęciem decyzji skontaktować się z przedstawicielami kilku banków i na spokojnie zapoznać się z ofertą. Następnie podpisywana jest umowa, a w dniu porodu przyszli rodzice zgłaszają się z pakietem pobraniowym do wybranego szpitala. Należy się również upewnić czy szpital, w którym planowany jest poród ma podpisaną umowę na pobranie krwi pępowinowej z wybranym bankiem. Po porodzie personel szpitala kontaktuje się z bankiem i kurier odbiera zestaw pobraniowy. Następnie krew poddawana jest szeregowi badań i zostaje zdeponowana zgodnie z podpisaną umową.

A co ze sznurem pępowiny?

Sznur pępowinowy zawiera specjalne komórki macierzyste tzw. komórki mezenchymalne. Ich specjalna właściwość polega na tym, iż dużo łatwiej różnicują się w inne typy komórek (nerwowe, chrzęstne lub kostne) niż komórki macierzyste pozyskane z pępowiny. Komórki te nazwane są komórkami z galarety Whartona. Pozyskiwanie sznura pępowiny jest również zabiegiem prostym i nieinwazyjnym zarówno dla matki i dziecka. Położna po odpępnieniu odcina fragment pępowiny (zazwyczaj 10-15 cm.) i umieszcza go w specjalnym pojemniku. Sznur pępowiny pobierany jest w zależności od wybranego pakietu oferty, zawsze z krwią pępowinową.

Do czego służy sznur pępowinowy?

Komórki mezenchymalne są wykorzystywane w medycznych eksperymentach leczniczych w leczeniu chorób takich jak: dziecięce porażenie mózgowe, stwardnienie zanikowe boczne czy uszkodzenia chrząstek stawowych.Można je również przeszczepić łącznie z komórkami krwi pępowinowej, w sytuacjach stosunkowo małej liczby krwiotwórczych komórek macierzystych z krwi pępowinowej.

Ponadto mogą być użyte w leczeniu całej rodziny (nie jest wymagana zgodność tkankowa tak restrykcyjna jak w przypadku krwi).

Anna Nikołajew-Diak