Krew pępowinowa lekarstwem na wiele chorób
Czym jest krew pępowinowa
15 listopada przypada Światowy Dzień Krwi Pępowinowej (World Cord Blood Day). To okazja, aby bliżej przyjrzeć się zastosowaniu krwi pępowinowej w medycynie. Jest to krew, która pozostaje w pępowinie i łożysku po porodzie i odpępnieniu dziecka. Znajdują się w niej cenne komórki macierzyste, które wykazują wyższą skuteczność w leczeniu niż komórki macierzyste pozyskane od dorosłych dawców np. ze szpiku kostnego. Komórki te charakteryzują się dużym potencjałem proliferacyjnym – posiadają dużą zdolność do namnażania się po przeszczepie. Mogą być wykorzystywane zarówno do przeszczepów autologicznych (wtedy dawca jest biorcą pobranych komórek) jak i allogenicznych (biorca dostaje komórki od innej osoby, np. przeszczepy rodzinne). Z krwi pępowinowej można wyizolować 3 rodzaje komórek macierzystych:
- hematopoetyczne,
- mezenchymalne,
- małe podobne do embrionalnych (VSEL)
Gdzie możemy wykorzystać komórki macierzyste?
Należy pamiętać, że wciąż trwają badania nad wykorzystaniem komórek macierzystych. Oto niektóre schorzenia, w których są wykorzystywane jako element terapii:
- Ostre białaczki - szpikowa (AML), limfoblastyczna (ALL), małozróżnicowana, bifenotypowa.
- Białaczki przewlekłe - szpikowa (CML), młodzieńcza postać przewlekłej białaczki szpikowej (JCML), młodzieńcza postać białaczki mielomonocytowej (JMML), Pierwotna Przewlekła białaczka limfocytowa (CLL).
- Zespół mielodysplastyczny - niedokrwistość oporna na leczenie (RA), niedokrwistość oporna na leczenie z obecnością pierścieniowatych syderoblastów (RARS), niedokrwistość oporna na leczenie z nadmiarem blastów (RAEB), niedokrwistość oporna na leczenie z nadmiarem blastów w okresie transformacji (RAEB-T), przewlekła białaczka mielomonocytowa (CMML).
- Choroby spowodowane defektem komórki macierzystej - ciężka niedokrwistość aplastyczna, nocna napadowa hemoglobinuria (PNH), Niedokrwistość Fanconiego.
- Zespoły mieloproliferacyjne.
- Zespoły rozrostowe układu chłonnego - chłoniakinieziarnicze, ziarnica złośliwa nadpłytkowość, białaczka prolimfocytowa.
- Choroby związane z zaburzeniami lub brakiem funkcji enzymów.
- Dziedziczne anomalie krwinek czerwonych - aplazja czysto czerwonokrwinkowa, niedokrwistość sierpowatokrwinkowa, talasemia beta.
- Dziedziczne zaburzenia układu odpornościowego.
- Dziedziczne zaburzenia krwinek płytkowych.
- Choroby komórek plazmatycznych - szpiczak mnogi, białaczka plazmocytowa, makroglobulinemia Waldenströma.
- Inne nowotwory złośliwe - mięsak Ewinga, rak piersi, rak nerki, neuroblastoma (zwojak zarodkowy).
Procedura pobrania krwi pępowinowej
Sama procedura pobrania krwi pępowinowej jest prosta i nieinwazyjna. Zajmuje się tym specjalnie przeszkolona położna zaraz po odpępnieniu dziecka. Cały proces przebiega sprawnie i zajmuje tylko kilka minut. Krew pępowinową można pobrać zarówno w sali porodowej jak i w sali cięć cesarskich. W chwili obecnej krew pępowinową możemy pobrać z samej pępowiny lub z popłodu (łożyska i pępowiny) w zależności na jaki pakiet zdecydują się rodzice. Komórki macierzyste są przechowywane w ciekłym azocie w temperaturze -196 ⁰ C przez nieokreślony długi czas.
W trakcie pobrania, w jednej porcji krwi pępowinowej znajduje się ok. 1 miliarda komórek. Taka ilość wystarcza do wykorzystania w terapii u pacjenta ważącego ok. 40-50 kg.
W przypadku gdy pacjent waży więcej, wykorzystuje się np. 2 jednostki krwi pępowinowej lub łączy się komórki pobrane z krwi i szpiku. W związku z rozwojem medycyny w najbliższych latach wejdą do użycia technologie namnażania komórek. Dzięki temu nie będzie mowy o ograniczeniu ilościowym.
Banki krwi pępowinowej
Warto pamiętać, że decyzję o pobraniu krwi pępowinowej w trakcie porodu, należy podjąć odpowiednio wcześniej.
Obecnie na rynku polskim jest do wyboru kilka banków krwi. Różnią się one między sobą ofertą cenową oraz proponowanymi pakietami. W wersji podstawowej pobierana jest sama krew z pępowiny, można również pobrać z popłodu oraz dodatkowo zdeponować sznur pępowiny. Najlepiej przed podjęciem decyzji skontaktować się z przedstawicielami kilku banków i na spokojnie zapoznać się z ofertą. Następnie podpisywana jest umowa, a w dniu porodu przyszli rodzice zgłaszają się z pakietem pobraniowym do wybranego szpitala. Należy się również upewnić czy szpital, w którym planowany jest poród ma podpisaną umowę na pobranie krwi pępowinowej z wybranym bankiem. Po porodzie personel szpitala kontaktuje się z bankiem i kurier odbiera zestaw pobraniowy. Następnie krew poddawana jest szeregowi badań i zostaje zdeponowana zgodnie z podpisaną umową.
A co ze sznurem pępowiny?
Sznur pępowinowy zawiera specjalne komórki macierzyste tzw. komórki mezenchymalne. Ich specjalna właściwość polega na tym, iż dużo łatwiej różnicują się w inne typy komórek (nerwowe, chrzęstne lub kostne) niż komórki macierzyste pozyskane z pępowiny. Komórki te nazwane są komórkami z galarety Whartona. Pozyskiwanie sznura pępowiny jest również zabiegiem prostym i nieinwazyjnym zarówno dla matki i dziecka. Położna po odpępnieniu odcina fragment pępowiny (zazwyczaj 10-15 cm.) i umieszcza go w specjalnym pojemniku. Sznur pępowiny pobierany jest w zależności od wybranego pakietu oferty, zawsze z krwią pępowinową.
Do czego służy sznur pępowinowy?
Komórki mezenchymalne są wykorzystywane w medycznych eksperymentach leczniczych w leczeniu chorób takich jak: dziecięce porażenie mózgowe, stwardnienie zanikowe boczne czy uszkodzenia chrząstek stawowych.Można je również przeszczepić łącznie z komórkami krwi pępowinowej, w sytuacjach stosunkowo małej liczby krwiotwórczych komórek macierzystych z krwi pępowinowej.
Ponadto mogą być użyte w leczeniu całej rodziny (nie jest wymagana zgodność tkankowa tak restrykcyjna jak w przypadku krwi).
Anna Nikołajew-Diak